Συνοπτικές πληροφορίες για τους νομοθετικούς φακέλους

Σαφήνεια ως προς την ευθύνη

Ο νέος κανονισμός διασαφηνίζει τα κριτήρια ευθύνης και τους κανόνες για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την αξιολόγηση μιας αίτησης ασύλου. Στις κυριότερες αλλαγές περιλαμβάνονται τα εξής: 

• Συντομότερες προθεσμίες για όλες τις διαδικασίες (π.χ. υποβολή αιτήματος εκ νέου ανάληψης εντός 2 εβδομάδων, αντί 2 μηνών, από την παραλαβή θετικού αποτελέσματος αναζήτησης στο Eurodac), συμβάλλοντας έτσι σε ταχύτερη και αποδοτικότερη διαδικασία για τον προσδιορισμό του υπεύθυνου κράτους μέλους.
• Θέσπιση της υποχρέωσης υποβολής αίτησης προστασίας στο κράτος μέλος πρώτης εισόδου και παραμονής στο κράτος μέλος αυτό έως ότου προσδιοριστεί το υπεύθυνο κράτος μέλος. Η μη συμμόρφωση με την υποχρέωση αυτή θα έχει σημαντικές συνέπειες, όπως π.χ. κάλυψη μόνο των βασικών αναγκών αντί παροχής πλήρων συνθηκών υποδοχής.
• Βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας «εκ νέου ανάληψης» για την επιστροφή προσώπου από ένα κράτος μέλος σε άλλο, ιδίως με τη θέσπιση συντομότερων προθεσμιών και τη μη μετατόπιση της ευθύνης σε περίπτωση που η κοινοποίηση εκ νέου ανάληψης δεν αποσταλεί εγκαίρως.
• Ενίσχυση των κριτηρίων οικογένειας, μεταξύ άλλων ως εξής:
  • κάλυψη των οικογενειών που δημιουργήθηκαν κατά τη διέλευση πριν από την άφιξή τους στην ΕΕ·
  • καθιέρωση της δυνατότητας ανάληψης της ευθύνης από το κράτος μέλος στο οποίο ένα μέλος της οικογένειας του αιτούντος διαμένει νόμιμα με άδεια διαμονής επί μακρόν διαμένοντος που έχει εκδοθεί σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ·
  • θέσπιση της υποχρέωσης να δίνεται πάντα προτεραιότητα σε υποθέσεις που αφορούν οικογένειες.
• Εξασφάλιση δωρεάν νομικών συμβουλών για όλους τους αιτούντες.

Υποχρεωτική αλλά ευέλικτη αλληλεγγύη

Ο νέος κανονισμός εισάγει έναν μόνιμο, υποχρεωτικό και βασισμένο στις ανάγκες μηχανισμό αλληλεγγύης, ο οποίος αντικαθιστά τις τρέχουσες ad hoc εθελοντικές λύσεις. Ο νέος αυτός μηχανισμός θα λειτουργήσει ως εξής:

1. Έως τις 15 Οκτωβρίου κάθε έτους, η Επιτροπή θα εγκρίνει:

• ετήσια έκθεση για την αξιολόγηση της μεταναστευτικής κατάστασης σε ολόκληρη την ΕΕ και σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ·
• εκτελεστική απόφαση που θα προσδιορίζει αν ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος i) τελεί υπό μεταναστευτική πίεση ή ii) διατρέχει κίνδυνο μεταναστευτικής πίεσης κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους ή iii) αντιμετωπίζει σημαντική μεταναστευτική κατάσταση (λιγότερο σοβαρή κατάσταση από τη μεταναστευτική πίεση, η οποία λαμβάνει υπόψη τις σωρευτικές επιπτώσεις των τρεχουσών και των προηγούμενων ετήσιων αφίξεων)·
• πρόταση εκτελεστικής πράξης του Συμβουλίου με τον αριθμό των μετεγκαταστάσεων και των χρηματοδοτικών συνεισφορών αλληλεγγύης που απαιτούνται για το επόμενο έτος.

2. Βάσει των ανωτέρω, το Συμβούλιο θα εκδίδει πριν από το τέλος του έτους εκτελεστική πράξη του Συμβουλίου για τη σύσταση της δεξαμενής αλληλεγγύης, η οποία θα περιλαμβάνει τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις που έχει αναλάβει κάθε κράτος μέλος για κάθε είδος συνεισφοράς αλληλεγγύης. Αν και η συμβολή στην αλληλεγγύη είναι υποχρεωτική για τα κράτη μέλη, αυτά μπορούν να επιλέξουν με ποιους τύπους μέτρων αλληλεγγύης επιθυμούν να συνεισφέρουν στη δεξαμενή αλληλεγγύης:

• μετεγκαταστάσεις αιτούντων διεθνή προστασία ή, εφόσον συμφωνούν το συνεισφέρον και το επωφελούμενο κράτος μέλος, των δικαιούχων διεθνούς προστασίας·
• χρηματοδοτικές συνεισφορές:
  • για δράσεις σε κράτη μέλη
  • για δράσεις σε τρίτες χώρες ή σε σχέση με τρίτες χώρες·
• εναλλακτικά μέτρα αλληλεγγύης (π.χ. προσωπικό και στήριξη σε είδος).

Τα κράτη μέλη που βρίσκονται αντιμέτωπα με «σημαντική μεταναστευτική κατάσταση» μπορούν να ζητήσουν μείωση των συνεισφορών αλληλεγγύης τους. Τα κράτη μέλη που επηρεάζονται από δευτερογενείς μετακινήσεις μπορούν, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, να προσφερθούν να αναλάβουν, αντί της μετεγκατάστασης, την ευθύνη για την εξέταση της αίτησης αιτούντος που βρίσκεται ήδη στο έδαφός τους, η οποία θα υπολογίζεται ως μια μορφή αλληλεγγύης που ονομάζεται «αντισταθμίσεις ευθύνης». Οι αντισταθμίσεις ευθύνης καθίστανται υποχρεωτικές εάν οι δεσμεύσεις μετεγκατάστασης είναι ανεπαρκείς.

Ολόκληρη η διαδικασία θα εποπτεύεται και θα υποστηρίζεται από συντονιστή αλληλεγγύης της ΕΕ στην Επιτροπή.

Οι νέοι κανόνες περί ευθύνης παρέχουν ένα αποδοτικότερο σύστημα για: 

• μείωση των δευτερογενών μετακινήσεων· 
• αποκλεισμό της δυνατότητας μεταφοράς μεταξύ κρατών μελών προσώπων που συνιστούν κίνδυνο για την ασφάλεια· 
• διασφάλιση ότι οι ενέργειες των αιτούντων δεν οδηγούν σε μετατόπιση της ευθύνης μεταξύ κρατών μελών. 

Από την άλλη πλευρά, οι νέοι κανόνες αλληλεγγύης θα προβλέπουν ένα υποχρεωτικό σύστημα που θα είναι προβλέψιμο και ευέλικτο, ώστε να διασφαλίζεται ότι κανένα κράτος μέλος δεν θα μένει μόνο του όταν αντιμετωπίζει κατάσταση μεταναστευτικής πίεσης. 

Οι νέοι κανόνες: 

• βελτιώνουν την προβλεψιμότητα του συστήματος ευθύνης και των συναφών δικαιωμάτων για τους αιτούντες και ενισχύουν την επίγνωσή τους μέσω της παροχής δωρεάν νομικών συμβουλών· 
• διασφαλίζουν ότι δίνεται προτεραιότητα στις οικογενειακές υποθέσεις, ώστε οι οικογένειες να επανασυνδέονται όσο το δυνατόν νωρίτερα στη διαδικασία ασύλου· 
• προβλέπουν ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες για όλους τους αιτούντες. 

• Απλούστερες και σαφέστερες διαδικασίες, με εύλογες προθεσμίες για την πρόσβαση των αιτούντων στη διαδικασία και για την ολοκλήρωση της εξέτασης των αιτήσεων.
• Αυστηρότεροι κανόνες για την πρόληψη της κατάχρησης του συστήματος και των δευτερογενών μετακινήσεων, δηλαδή υποχρέωση υποβολής αίτησης στη χώρα πρώτης εισόδου: εάν αιτών του οποίου η αίτηση έχει αποφασιστεί σε ένα κράτος μέλος διαφύγει και υποβάλει αίτηση σε δεύτερο κράτος μέλος, το εν λόγω κράτος μέλος θα θεωρήσει την αίτηση ως μεταγενέστερη αίτηση.
• Διαδικαστικές εγγυήσεις για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των αιτούντων: δηλαδή δωρεάν παροχή νομικών συμβουλών κατά το διοικητικό στάδιο της διαδικασίας: δηλαδή καθοδήγηση σχετικά με το διοικητικό στάδιο της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, και συνδρομή κατά την υποβολή αίτησης· πληροφορίες σχετικά με την προσφυγή κατά απορριπτικής απόφασης και δωρεάν νομική συνδρομή και εκπροσώπηση κατά το στάδιο της προσφυγής κατόπιν αιτήματος του αιτούντος.
• Μεγαλύτερη προσοχή στα ευάλωτα άτομα με ειδικές ανάγκες.
• Υποχρεωτικός κατάλογος των λόγων για τους οποίους η εξέταση μιας αίτησης πρέπει να επισπευσθεί.
• Σαφέστεροι κανόνες για την εφαρμογή των λόγων απαραδέκτου και για την εφαρμογή των εννοιών της ασφαλούς τρίτης χώρας και της πρώτης χώρας ασύλου.
• Στενότεροι δεσμοί μεταξύ των διαδικασιών ασύλου και επιστροφής που διασφαλίζουν ότι η αρνητική απόφαση ασύλου εκδίδεται από κοινού με απόφαση επιστροφής και ότι οι προσφυγές κατά αμφοτέρων των αποφάσεων διεκπεραιώνονται εντός των ίδιων προθεσμιών.
• Θέσπιση υποχρεωτικής διαδικασίας ασύλου στα σύνορα σε όλα τα κράτη μέλη διάρκειας 12 εβδομάδων σε τρεις περιπτώσεις, όταν:
  • ο αιτών παραπλάνησε εκ προθέσεως τις αρχές ή εσκεμμένα κατέστρεψε ή πέταξε έγγραφο ταυτότητας ή ταξιδιωτικό έγγραφο·
  • ο αιτών συνιστά κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη· ή
  • ο αιτών είναι υπήκοος τρίτης χώρας για την οποία το ποσοστό των αποφάσεων χορήγησης διεθνούς προστασίας είναι 20 % ή χαμηλότερο.
• Σε περίπτωση απόρριψης αίτησης στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου στα σύνορα, ο υπήκοος τρίτης χώρας μεταφέρεται στη διαδικασία επιστροφής στα σύνορα, μέγιστης διάρκειας 12 εβδομάδων, με στόχο την ταχεία επιστροφή όσων δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ.
• Η πρακτική εφαρμογή της διαδικασίας στα σύνορα εξαρτάται από την ύπαρξη επαρκούς ικανότητας για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου και των επιστροφών από τα κράτη μέλη, δηλαδή από την ύπαρξη επαρκών υποδομών και εκπαιδευμένου προσωπικού για την διεκπεραίωση ορισμένου αριθμού αιτήσεων. Η επαρκής ικανότητα σε επίπεδο Ένωσης ορίζεται σε 30 000, και σε επίπεδο κρατών μελών θα καθορίζεται από την Επιτροπή ανά τριετία μέσω εκτελεστικής πράξης.

• Πρόληψη των καταχρήσεων με τον καθορισμό σαφών υποχρεώσεων για τους αιτούντες άσυλο να συνεργάζονται με τις αρχές καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας και με την επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. 
• Θέσπιση υποχρεωτικής διαδικασίας ασύλου στα σύνορα σε όλα τα κράτη μέλη, διάρκειας 12 εβδομάδων, για να προσδιορίζεται εάν οι αιτήσεις είναι αβάσιμες ή απαράδεκτες. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης της αίτησης επιτρέπεται στους αιτούντες να παραμείνουν στα σύνορα κράτους μέλους, αλλά δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους. Η εφαρμογή της διαδικασίας στα σύνορα είναι υποχρεωτική σε περίπτωση απόρριψης αίτησης στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου στα σύνορα. Ο υπήκοος τρίτης χώρας μεταφέρεται στη διαδικασία επιστροφής στα σύνορα, η οποία έχει μέγιστη διάρκεια 12 εβδομάδες, με στόχο την ταχεία επιστροφή όσων δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ.
• Τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας και να έχουν μεγαλύτερη σαφήνεια ως προς τα συναφή κριτήρια, δηλαδή ως προς την προϋπόθεση ότι υπάρχει «επαρκής σύνδεση» μεταξύ του αιτούντος και της εν λόγω τρίτης χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη θα μπορούν να χρησιμοποιούν τόσο τους ενωσιακούς όσο και τους εθνικούς καταλόγους. Τα κράτη μέλη θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να εφαρμόζουν την έννοια αυτή μεμονωμένα, δηλαδή να θεωρούν ότι μια τρίτη χώρα που δεν περιλαμβάνεται στον ενωσιακό ή εθνικό κατάλογο πληροί τα κριτήρια για να θεωρηθεί ασφαλής τρίτη χώρα σε σχέση με συγκεκριμένο αιτούντα. 

Από τη στιγμή της υποβολής της αίτησης, υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής θεωρείται αιτών διεθνή προστασία και έχει το δικαίωμα να παραμείνει στο υπεύθυνο κράτος μέλος (στα σύνορα, εάν υπόκειται στη διαδικασία στα σύνορα, ή εντός του εδάφους, εάν εφαρμόζεται ταχεία/τακτική διαδικασία) έως ότου ληφθεί απόφαση.  

Οι αιτούντες θα προστατεύονται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και με πλήρη σεβασμό της αρχής της μη επαναπροώθησης.   

Ισχύουν οι ακόλουθες ισχυρές διασφαλίσεις όσον αφορά τους ανηλίκους, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων: 

• Το μείζον συμφέρον του παιδιού αποτελεί κατευθυντήρια αρχή που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Πρέπει να διενεργείται αξιολόγηση του μείζονος συμφέροντος σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της οδηγίας σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή. 
• Δυνατότητα προσωπικής συνέντευξης (επί του παραδεκτού και/ή επί της ουσίας) για τον ανήλικο, εφόσον είναι προς το μείζον συμφέρον του και διεξάγεται με κατάλληλο τρόπο. 
• Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρέπει να επικουρούνται και να εκπροσωπούνται από προσωρινό αντιπρόσωπο, ο οποίος τους βοηθά κατά την καταχώριση, την κατάθεση, τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων και όλα τα αναγκαία διαδικαστικά στάδια.  
• Ο εκπρόσωπος διορίζεται το αργότερο εντός 15 εργάσιμων ημερών από την υποβολή της αίτησης. 
• Ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων ανά αντιπρόσωπο δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 30, και κατ’ ανώτατο όριο τους 50 σε περίπτωση που έχει υποβληθεί δυσανάλογος αριθμός αιτήσεων από ασυνόδευτους ανηλίκους. 
• Εκτίμηση ηλικίας: διεπιστημονική αξιολόγηση, συμπεριλαμβανομένης της ψυχοκοινωνικής αξιολόγησης· ιατρική εξέταση προς τον σκοπό αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται μόνον ως μέτρο έσχατης ανάγκης. 

Οι αιτούντες έχουν το δικαίωμα προσωπικής συνέντευξης και διαβούλευσης με νομικό ή άλλο σύμβουλο σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Οι αιτούντες έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν προσφυγή κατά απορριπτικής απόφασης ασύλου, καθώς και κατά της απόφασης επιστροφής που εκδόθηκε ταυτόχρονα. Οι προσφυγές κατά των ακόλουθων τύπων αποφάσεων δεν συνεπάγονται αυτόματο ανασταλτικό αποτέλεσμα (δεν συνεπάγονται αυτόματο δικαίωμα παραμονής): 

• αρνητική απόφαση επί της ουσίας που εκδίδεται στο πλαίσιο ταχείας διαδικασίας ή διαδικασίας στα σύνορα (εκτός εάν ο αιτών είναι ασυνόδευτος ανήλικος)·  
• απόφαση περί απαραδέκτου (εκτός εάν ο λόγος απόρριψης είναι η αρχή της ασφαλούς τρίτης χώρας)·
• απόφαση με την οποία απορρίπτεται αίτηση λόγω σιωπηρής ανάκλησης·  
• απόφαση ανάκλησης διεθνούς προστασίας εφόσον εκδόθηκε βάσει οποιουδήποτε από τους ακόλουθους λόγους — λόγοι αποκλεισμού (πρόσφυγες), κίνδυνος για την ασφάλεια (πρόσφυγες), καταδίκη για ιδιαίτερα σοβαρό έγκλημα και το πρόσωπο συνιστά κίνδυνο για την κοινωνία (πρόσφυγες), λόγοι αποκλεισμού (δικαιούχοι επικουρικής προστασίας). 

Στις περιπτώσεις αυτές, το πρόσωπο μπορεί να ζητήσει το δικαίωμα παραμονής (η προθεσμία υποβολής της εν λόγω αίτησης είναι τουλάχιστον 5 ημέρες) ή το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει αυτεπαγγέλτως επί του θέματος. Το πρόσωπο μπορεί να παραμείνει μέχρι την εκπνοή της προθεσμίας υποβολής της εν λόγω αίτησης ή, εάν το πρόσωπο έχει υποβάλει τέτοια αίτηση, έως ότου το δικαστήριο εκδώσει σχετική απόφαση. 

Χαρακτηρισμός ασφαλούς τρίτης χώρας σε επίπεδο ΕΕ

Παρότι ο κανονισμός περιέχει τις αναγκαίες διατάξεις που περιγράφουν λεπτομερώς τα κριτήρια που θα πρέπει να πληροί μια τρίτη χώρα ώστε να θεωρείται ασφαλής και τους κανόνες για την κατάρτιση και την τροποποίηση ενωσιακού καταλόγου ασφαλών τρίτων χωρών, δεν επισυνάπτεται τέτοιος κατάλογος στον κανονισμό. Ο κατάλογος μπορεί να καταρτιστεί σε μεταγενέστερο στάδιο με τροποποίηση του κανονισμού. Τα κράτη μέλη μπορούν να συνεχίσουν να διατηρούν παράλληλα τους εθνικούς τους καταλόγους, ακόμη και μετά την κατάρτιση του ενωσιακού καταλόγου. 

Στα κριτήρια που πρέπει να πληροί μια τρίτη χώρα προκειμένου να χαρακτηριστεί ασφαλής τρίτη χώρα περιλαμβάνονται τα εξής: η ζωή και η ελευθερία ενός ατόμου δεν απειλούνται λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας κ.λπ.· δεν υπάρχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης· εφαρμόζεται η αρχή της μη επαναπροώθησης· υπάρχει η δυνατότητα να ζητηθεί και, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις, να παρασχεθεί αποτελεσματική προστασία.  

Οι κύριες διαφορές μεταξύ της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας και της έννοιας της ασφαλούς χώρας καταγωγής είναι οι εξής: ως ασφαλής τρίτη χώρα νοείται μια χώρα που μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής για αιτούντα που δεν είναι υπήκοος της εν λόγω τρίτης χώρας, ενώ ως ασφαλής χώρα καταγωγής νοείται η χώρα που θεωρείται ασφαλής για τους υπηκόους της (ή τους πρώην συνήθως διαμένοντες, στην περίπτωση ανιθαγενών αιτούντων).  

Ο οικείος κανονισμός προβλέπει ενισχυμένη αλληλεγγύη και επιτρέπει παρεκκλίσεις σε εξαιρετικές περιστάσεις και για το συντομότερο αναγκαίο χρονικό διάστημα. 

 Ενίσχυση της αλληλεγγύης: 

• Τα ενισχυμένα μέτρα αλληλεγγύης και στήριξης μπορούν να λάβουν τη μορφή μετεγκαταστάσεων, χρηματοδοτικών συνεισφορών, εναλλακτικών μέτρων αλληλεγγύης (όπως προσωπικό ή στήριξη σε είδος) ή συνδυασμού αυτών των μέτρων. 
• Όταν τα μέτρα αυτά δεν επαρκούν, ενεργοποιούνται οι λεγόμενες «αντισταθμίσεις ευθύνης». Αυτό σημαίνει ότι το συνεισφέρον κράτος μέλος αναλαμβάνει την ευθύνη για τις αιτήσεις ατόμων που είναι ήδη παρόντα στο έδαφός του, για τις οποίες κατά κανόνα θα ήταν υπεύθυνο το κράτος μέλος που αντιμετωπίζει κατάσταση κρίσης.  
• Σε αντίθεση με τον κανονισμό για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης, σε καταστάσεις κρίσης, όλες οι μετεγκαταστάσεις (αλληλεγγύη ως προς τους ανθρώπους) πρέπει να καλύπτονται από τα συνεισφέροντα κράτη μέλη, και συγκεκριμένα έως και το 100 % των αναγκών μετεγκατάστασης που προσδιορίζονται στο σχέδιο αλληλέγγυας αντίδρασης.  
• Ως εκ τούτου, σε κατάσταση κρίσης, τα συνεισφέροντα κράτη μέλη ενδέχεται να πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας πέραν του μεριδίου που τους αναλογεί. Στην περίπτωση αυτή, τα εν λόγω κράτη μέλη θα είναι σε θέση να αφαιρέσουν αυτό το επιπλέον κομμάτι από τις μελλοντικές τους συνεισφορές αλληλεγγύης.  

Παρεκκλίσεις: 

Τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν κατάσταση κρίσης, συμπεριλαμβανομένης της εργαλειοποίησης, ή κατάσταση ανωτέρας βίας μπορούν να παρεκκλίνουν από ορισμένους κανόνες που προβλέπονται στο κεκτημένο στον τομέα του ασύλου, μεταξύ άλλων ως εξής:  

• παράταση των χρονοδιαγραμμάτων για την καταχώριση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας σε 4 εβδομάδες από την υποβολή τους· μεγαλύτερη διάρκεια της διαδικασίας στα σύνορα (παράταση από 12 σε 18 εβδομάδες κατ’ ανώτατο όριο)·  
• παράταση των προθεσμιών για τον προσδιορισμό του υπεύθυνου κράτους μέλους (μόνο σε καταστάσεις κρίσεων, περιπτώσεις μαζικών αφίξεων και καταστάσεις ανωτέρας βίας). Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, την παράταση της προθεσμίας για την υποβολή αιτήματος αναδοχής από 1 ή 2 μήνες σε 4 μήνες από την ημερομηνία καταχώρισης της αίτησης·     
• παρεκκλίσεις από την εφαρμογή της διαδικασίας στα σύνορα και επέκταση του πεδίου εφαρμογής της διαδικασίας στα σύνορα, ανάλογα με την κατάσταση.  

Τα κράτη μέλη έχουν την εξουσία να αντιδρούν σε καταστάσεις κρίσης, εργαλειοποίησης και ανωτέρας βίας, και να καθιστούν τα συστήματα μετανάστευσης και ασύλου ανθεκτικότερα με τους εξής τρόπους: 

• ενισχύοντας το πλαίσιο αλληλεγγύης με τη διασφάλιση της κάλυψης όλων των αναγκών αλληλεγγύης του οικείου κράτους μέλους ή των οικείων κρατών μελών· 
• προβλέποντας σειρά παρεκκλίσεων από τους συνήθεις κανόνες, ανάλογα με την κατάσταση.  

Οι νέοι κανόνες διατηρούν το δικαίωμα πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου και διασφαλίζουν τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων μέσω διασφαλίσεων ότι τα μέτρα θα αξιολογούνται από την Επιτροπή, θα εγκρίνονται από το Συμβούλιο και θα εφαρμόζονται μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις, αυστηρά για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται και στον αναγκαίο βαθμό. Η Επιτροπή θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στη συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα και τα ανθρωπιστικά πρότυπα, στην αναγκαιότητα και την αναλογικότητα των μέτρων, καθώς και στο κατά πόσον εξακολουθεί να υφίσταται η κατάσταση. 

Προτεραιότητα θα δίνεται στις αιτήσεις ευάλωτων ομάδων, όπως οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι έγκυοι και οι οικογένειες με μικρά παιδιά. Σε μια κατάσταση εργαλειοποίησης όπου η διαδικασία στα σύνορα μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους αιτούντες, ανήλικοι κάτω των 12 ετών, μέλη της οικογένειας και άτομα με ειδικές διαδικαστικές ανάγκες ή ειδικές ανάγκες υποδοχής είτε θα αποκλείονται εξαρχής από τη διαδικασία στα σύνορα είτε, εάν έχει ήδη κινηθεί διαδικασία, μόλις η ατομική αξιολόγηση καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αιτήσεις τους είναι πιθανό να είναι βάσιμες, η εν λόγω διαδικασία θα πρέπει να παύσει να εφαρμόζεται σε αυτά τα άτομα.  

• Στο μέλλον, το Eurodac θα επιτρέπει την καταμέτρηση όχι μόνο των αιτήσεων αλλά και των αιτούντων. Το είδος των καταχωρισμένων δεδομένων θα επεκταθεί (όχι μόνο δακτυλικά αποτυπώματα αλλά και εικόνα προσώπου, δεδομένα ταυτότητας, αντίγραφα εγγράφων ταυτότητας / ταξιδιωτικών εγγράφων). 
• Η περίοδος αποθήκευσης για ορισμένα είδη δεδομένων θα παραταθεί σε 5 έτη, ενώ η περίοδος αποθήκευσης των δεδομένων των αιτούντων θα παραμείνει στα 10 έτη.  Η βάση δεδομένων θα περιέχει δεδομένα για πρόσωπα που αποβιβάζονται μετά από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, πρόσωπα που συλλαμβάνονται μετά από παράνομη διέλευση των εξωτερικών συνόρων, πρόσωπα που διαπιστώνεται ότι διαμένουν παράνομα στο έδαφος κράτους μέλους, πρόσωπα που επανεγκαθίστανται και δικαιούχους προσωρινής προστασίας. 

Αύξηση των εγγυήσεων ασφάλειας:  

• Το σύστημα θα περιλαμβάνει πλέον επίσης δεδομένα παιδιών ηλικίας από 6 ετών και άνω, τα οποία θα παρέχουν στις αρχές τη δυνατότητα να εντοπίζουν τα παιδιά σε περίπτωση που χωριστούν από τις οικογένειές τους και να προστατεύουν τα ευάλωτα παιδιά από το να καταλήξουν σε σενάρια εμπορίας και εκμετάλλευσης ανθρώπων. 
• Το σύστημα θα δημιουργήσει επίσης τη δυνατότητα επισήμανσης ενός προσώπου που εισέρχεται στην ΕΕ και συνιστά απειλή για την εσωτερική ασφάλεια, με την επιφύλαξη ισχυρών διασφαλίσεων για την προστασία των δεδομένων.

Οι νέοι κανόνες θα συμβάλουν στη διευκόλυνση της ταυτοποίησης προσώπων, στην παρακολούθηση των διπλών αιτήσεων και στην αύξηση της ικανότητας των κρατών μελών να αποτρέπουν δευτερογενείς μετακινήσεις (μη επιτρεπόμενες μετακινήσεις αιτούντων διεθνή προστασία από το κράτος μέλος άφιξης σε άλλο κράτος μέλος) και να εφαρμόζουν τους κατάλληλους διαδικαστικούς κανόνες όταν εντοπίζονται προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας.  

Τα άτομα που χρήζουν προστασίας θα επωφεληθούν από ταχύτερες διαδικασίες ασύλου και επανεγκατάστασης. Επιπλέον, οι ευάλωτες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, θα επωφεληθούν από την ταυτοποίησή τους και, ως εκ τούτου, θα μειωθεί ο κίνδυνος εκμετάλλευσης ή εμπορίας αυτών. 

Ο κανονισμός καλύπτει ένα κενό στο υφιστάμενο πλαίσιο διασφαλίζοντας: 

• ενιαίους ελέγχους υγείας, ταυτοποίησης και ασφάλειας των μεταναστών που διέρχονται παράνομα τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ·
• ότι ο έλεγχος διαλογής θα πρέπει να ολοκληρώνεται σε περιορισμένο χρονικό διάστημα: 7 ημέρες για τον έλεγχο διαλογής στα εξωτερικά σύνορα και 3 ημέρες για τον έλεγχο διαλογής προσώπων που συλλαμβάνονται εντός του εδάφους·   
• ταχεία παραπομπή στις κατάλληλες διαδικασίες (διαδικασία στα σύνορα, τακτική διαδικασία ασύλου ή διαδικασία επιστροφής στα σύνορα)· 
• ανεξάρτητη παρακολούθηση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά τον έλεγχο διαλογής και τις διαδικασίες στα σύνορα.

Οι νέοι κανόνες θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο ως προς τα εξής: 

• διασφάλιση των εξωτερικών συνόρων και βελτίωση της διαχείρισης των αντικανονικών αφίξεων σε επίπεδο ΕΕ· 
• εναρμονισμένη υποχρέωση όλων των κρατών μελών να ταυτοποιούν τους αντικανονικούς μετανάστες και να τους υποβάλλουν σε έλεγχο διαλογής, αντικαθιστώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις υφιστάμενες αποκλίνουσες εθνικές πρακτικές· 
• διασφάλιση ότι τα κράτη μέλη πρώτης εισόδου διενεργούν τους αναγκαίους ελέγχους· 
• ενίσχυση της ασφάλειας εντός του χώρου Σένγκεν με τη διασφάλιση της ταυτοποίησης αντικανονικών μεταναστών και αιτούντων άσυλο που συνιστούν απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ· 
• διαχείριση των κινδύνων για τη δημόσια υγεία μέσω διεξοδικών ελέγχων.

Οι αντικανονικοί μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο θα επωφεληθούν από τον κανονισμό για τον έλεγχο διαλογής με τους ακόλουθους τρόπους: 

• Οι υποχρεωτικοί υγειονομικοί έλεγχοι και έλεγχοι ευπάθειας θα διασφαλίσουν ότι τα πρόσωπα που χρήζουν άμεσης φροντίδας καθώς και οι ανήλικοι και τα ευάλωτα άτομα ταυτοποιούνται γρήγορα· ότι θα επωφεληθούν από τους κανόνες για την προστασία τους το συντομότερο δυνατόν· και ότι θα λάβουν την αναγκαία στήριξη. 
• Ο έλεγχος διαλογής θα συμβάλει στο να καταστούν οι διαδικασίες ταχύτερες και αποτελεσματικότερες. 
• Ο νέος ανεξάρτητος μηχανισμός παρακολούθησης θα ενισχύσει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία κατά τον έλεγχο διαλογής, προωθώντας παράλληλα τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.   

Ο κανονισμός για τις απαιτήσεις αναγνώρισης θα ενισχύσει και θα εναρμονίσει τα κριτήρια για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας και τα δικαιώματα που συνδέονται με αυτή με τους εξής τρόπους: 

Προώθηση μεγαλύτερης σύγκλισης των πρακτικών και των αποφάσεων στον τομέα του ασύλου με τους εξής τρόπους: 

• Απαιτείται από τα κράτη μέλη να αξιολογούν αν υπάρχει εναλλακτική λύση εγχώριας προστασίας (ασφαλές μέρος εντός της χώρας καταγωγής) και να μη χορηγούν καθεστώς πρόσφυγα σε τέτοια περίπτωση. 
• Απαιτείται από τα κράτη μέλη να ανακαλούν το καθεστώς διεθνούς προστασίας όταν το πρόσωπο συνιστά κίνδυνο για την κοινωνία ή την ασφάλεια. 
• Απαιτείται από τα κράτη μέλη να λαμβάνουν υπόψη τις επικαιροποιημένες κατευθύνσεις του Οργανισμού της ΕΕ για το Άσυλο (EUAA) σχετικά με τις χώρες καταγωγής κατά την αξιολόγηση και την επανεξέταση των αιτήσεων. 

Αποσαφήνιση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των δικαιούχων ως εξής: 

• Παρέχονται εναρμονισμένες πληροφορίες στους δικαιούχους.
• Απαιτείται έκδοση αδειών διαμονής εντός 90 ημερών σε εναρμονισμένο μορφότυπο.   
• Παρέχεται στα κράτη μέλη η δυνατότητα να εξαρτούν την πρόσβαση στην κοινωνική αρωγή από την πραγματική συμμετοχή του δικαιούχου στα μέτρα ένταξης. 
• Ενισχύονται τα δικαιώματα των ασυνόδευτων ανηλίκων όσον αφορά την παροχή πληροφοριών με τρόπο φιλικό προς τα παιδιά και σε σχέση με τις απαιτήσεις για τους κηδεμόνες. 
• Διασαφηνίζεται ότι επιτρέπονται τα εθνικά ανθρωπιστικά καθεστώτα, υπό την προϋπόθεση ότι χορηγούνται μόνο σε πρόσωπα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού για τις απαιτήσεις αναγνώρισης. 

Οι νέοι κανόνες: 

• αποθαρρύνουν τις δευτερογενείς μετακινήσεις των δικαιούχων· 
• διασφαλίζουν ότι οι αιτούντες διεθνή προστασία τεκμηριώνουν τις αιτήσεις τους με όλα τα σχετικά στοιχεία·  
• αυξάνουν τη σύγκλιση των ποσοστών αναγνώρισης μεταξύ των κρατών μελών και εναρμονίζουν περαιτέρω τα κριτήρια για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας·
• παρέχουν κίνητρα ένταξης. 

Στους δικαιούχους παρέχονται: 

• σαφές σύνολο ελάχιστων πληροφοριών που πρέπει να υποβληθούν με βάση υπόδειγμα που παρέχεται σε παράρτημα του κανονισμού· 
• ταχύτερη πρόσβαση σε άδειες διαμονής και συνέχεια μεταξύ των ανανεώσεων·
• ενισχυμένα δικαιώματα για τους ασυνόδευτους ανηλίκους· 
• σαφές σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων όσον αφορά την απασχόληση, τις κοινωνικές παροχές, την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την ένταξη κ.λπ.

• Η αναβαθμισμένη οδηγία εναρμονίζει περαιτέρω τα πρότυπα συνδρομής σε ολόκληρη την ΕΕ και θεσπίζει υποχρεώσεις για τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν τα εν λόγω πρότυπα. Τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται επίσης να αναπτύξουν σχέδιο έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση δυσανάλογου αριθμού αφίξεων. 
• Η οδηγία ενισχύει τις διασφαλίσεις και τις εγγυήσεις για τα πρόσωπα με ειδικές ανάγκες υποδοχής, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών. Καθιερώνονται επίσης ευελιξία και αποδοτικότητα στη διαχείριση των συστημάτων υποδοχής, καθώς και αυξημένη στήριξη για την ένταξη των αιτούντων άσυλο.  
• Για την αποτροπή δευτερογενών μετακινήσεων, τα κράτη μέλη δεν θα είναι σε θέση να παρέχουν υλικές συνθήκες υποδοχής όταν ο αιτών βρίσκεται σε κράτος μέλος διαφορετικό από το υπεύθυνο κράτος μέλος.  

 Εναρμόνιση προτύπων 

• Οι νέοι κανόνες θα διασφαλίσουν επαρκή πρότυπα σε ολόκληρη την ΕΕ, υποχρεώνοντας τα κράτη μέλη να λαμβάνουν υπόψη τους δείκτες και τις κατευθύνσεις του Οργανισμού της ΕΕ για το Άσυλο σχετικά με την υποδοχή, να διασφαλίζουν επαρκείς ικανότητες υποδοχής και να καταρτίζουν σχέδια έκτακτης ανάγκης.  

 Ενίσχυση των διασφαλίσεων και των εγγυήσεων για τους αιτούντες άσυλο 

• Η αξιολόγηση των ειδικών αναγκών υποδοχής πρέπει να ολοκληρώνεται εντός 30 ημερών (σε αντίθεση με το εύλογο χρονικό διάστημα στο παρόν κείμενο) και τα θύματα βασανιστηρίων και βίας πρέπει να έχουν πρόσβαση σε περίθαλψη το συντομότερο δυνατόν.  
• Δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται κράτηση εάν θέτει σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική υγεία των αιτούντων. Κατά κανόνα, τα παιδιά δεν θα πρέπει να κρατούνται και θα επωφελούνται από αυξημένη προστασία, συμπεριλαμβανομένης της ταχύτερης πρόσβασης στην εκπαίδευση και σε ορισθέντες επιτρόπους ασυνόδευτων ανηλίκων.  

 Αυξημένη ευελιξία και διαδικασίες ένταξης  

• Οι νέοι κανόνες θα παρέχουν στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να κατανέμουν με πιο ευέλικτο τρόπο τους αιτούντες άσυλο σε καταλύματα και σε γεωγραφικές περιοχές, καθώς και τη δυνατότητα να περιορίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία. Οι αιτούντες άσυλο θα έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας το αργότερο έξι μήνες μετά την καταχώριση της αίτησής τους και τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να παρέχουν νωρίτερα πρόσβαση, ιδίως στους αιτούντες των οποίων οι αιτήσεις ενδέχεται να είναι βάσιμες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν την πρόσβαση σε μαθήματα γλώσσας, αγωγής του πολίτη ή επαγγελματικής κατάρτισης. 

Τα κράτη μέλη θα επωφεληθούν από μεγαλύτερη ευελιξία και περισσότερες δυνατότητες οργάνωσης των συστημάτων υποδοχής τους με κατάλληλο και αποτελεσματικό τρόπο, καθώς θα είναι καλύτερα προετοιμασμένα όταν τα συστήματα ασύλου τους υφίστανται πίεση. 

Οι αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων των ανηλίκων, θα επωφεληθούν από επαρκές βιοτικό επίπεδο σε όλα τα κράτη μέλη, παράλληλα με ταχύτερες και ενισχυμένες διασφαλίσεις και εγγυήσεις και πρόσβαση στην εργασία και την εκπαίδευση. 

• Οι νέοι κανόνες δημιουργούν μια συλλογική και εναρμονισμένη προσέγγιση για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους, με κοινές διαδικασίες. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στην ΕΕ να εκφράζεται με ενιαία φωνή και θα συμβάλει στην αύξηση της συνεισφοράς της Ένωσης στη διεθνή επανεγκατάσταση.  

 Κοινή πολιτική και διαδικασίες 

• Ο νέος κανονισμός θεσπίζει ενιαία διαδικασία για τις επιχειρήσεις επανεγκατάστασης και εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους, μειώνοντας τις υφιστάμενες αποκλίσεις μεταξύ των εθνικών πρακτικών και βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα. 
• Ο κανονισμός προβλέπει την εκπόνηση διετούς ενωσιακού σχεδίου, το οποίο εγκρίνεται από το Συμβούλιο βάσει πρότασης της Επιτροπής και ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Αυτό το ενωσιακό σχέδιο θα προσδιορίζει τον συνολικό αριθμό των προσώπων που χρήζουν προστασίας τα οποία πρόκειται να γίνουν δεκτά στην ΕΕ και θα περιλαμβάνει ενδείξεις σχετικά με τη συνεισφορά κάθε κράτους μέλους, και θα καθορίζει γεωγραφικές προτεραιότητες για την Ένωση σχετικά με τις τρίτες χώρες από τις οποίες πρόκειται να γίνει εισδοχή. 

 Ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες 

• Το πλαίσιο της Ένωσης για την επανεγκατάσταση θα συμβάλει στην ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων της ΕΕ με τρίτες χώρες, μεταξύ άλλων με την επίδειξη παγκόσμιας αλληλεγγύης προς τις χώρες που φιλοξενούν μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς. 
• Ο κανονισμός θα ενισχύσει τη συμβολή της Ένωσης στις διεθνείς πρωτοβουλίες επανεγκατάστασης και εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους, σε συνέργεια με τις δεσμεύσεις άλλων χωρών.  

• Το πλαίσιο της Ένωσης για την επανεγκατάσταση παρέχει στα κράτη μέλη ένα σαφές πλαίσιο για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους, θεσπίζοντας κοινές διαδικασίες και παρέχοντας μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και αποδοτικότητα στον χειρισμό υποθέσεων επιτόπου.  
• Οι εθελοντικές προσπάθειες των κρατών μελών θα υποστηρίζονται με κατάλληλη χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.  
• Τα κράτη μέλη θα μπορούν να δέχονται πρόσφυγες και εκτός του ενωσιακού σχεδίου, μέσω προγράμματος επανεγκατάστασης και εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους.

• Το πλαίσιο της Ένωσης για την επανεγκατάσταση συμβάλλει στην αύξηση των διαθέσιμων ασφαλών και νόμιμων οδών προς την ΕΕ για τους πλέον ευάλωτους πρόσφυγες.  
• Για τις εισδοχές σύμφωνα με το ενωσιακό σχέδιο, το πλαίσιο καθορίζει σαφείς και εναρμονισμένες διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων χρονοδιαγραμμάτων και παροχής πληροφοριών, για την ενίσχυση της διαφάνειας και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας.